بینی

بینی یکی از اجزای دستگاه تنفس می باشد. دستگاه تنفس، جهت تبادل اکسیژن و دی اکسید کربن با خون ایجاد شده است. اعضاء تنفسی شامل ریه ها و سیستم منشعب لوله های برونشی است که نواحی تبادل گاز را با محیط بیرون به وجود می آورند. حرکت هوا در ریه ها از طریق یک مکانیسم تهویه ای صورت می گیرد. که شامل قفسه ی سینه، عضلات بین دنده ای، دیافراگم و اجزای الاستیکی بافت ریه ها است. از دیدگاه آناتومی، دستگاه تنفس به راه های تنفس فوقانی و تحتانی تقسیم می شود.

از لحاظ عملکردی این سیستم شامل دو جزء است:

بخش هدایتی بینی (conducting portion):

شامل حفره های بینی، حلق، حنجره، نای، نایژه، نایژک و نایژک انتهایی است. بخش هدایتی هوای دم را تمیز و مرطوب می کند و مسیری را جهت ورود هوا به آلوئول ها و برگشت آن فراهم می کند.

برای اینکه جریان مداوم هوا در ریه ها برقرار باشد، ترکیبی از غضروف، رشته های کلاژن، الاستیک و عضله ی صاف، ساختمان محکمی را برای قسمت هدایتی ایجاد کرده و در عین حال انعطاف پذیری و قابلیت اتساع لازم را نیز فراهم می آورند.

بخش تنفسی بینی (respiratory portion):

یعنی جایی که تبادل گاز اتفاق می افتد که شامل نایژک های تنفسی، مجاری آلوئولار و آلوئول ها می باشد.

آلوئول ها(alveoli)، ساختمان های کیسه ای شکل، کوچک و پراز هوا هستند که بخش عمده ریه را می سازند و محل تبادل اکسیژن و دی اکسید کربن بین هوای دمی و خون هستند.

حفرات بینی(Nasal cavity)

حفرات بینی راست و چپ هر کدام شامل دو بخش هستند:

قسمت خارجی متسع که به نام دهلیز(vestibule) موسوم است. و قسمت داخلی شامل حفره ی بینی می باشد. پوست بینی، وارد سوراخ ها یا پره های بینی می شود و در قسمتی از دهلیز ادامه پیدا کرده و دارای غدد چربی و عرق، موهای ضخیم و مرطوب می باشد که ذرات ریز را از هوای دم می گیرند. در داخل دهلیز اپی تلیوم ماهیت شاخی خود را از دست می دهد و به صورت اپی تلیوم استوانه ای مطبق کاذب در می آید که حفرات بینی را هم می پوشاند.

حفرات بینی در داخل جمجه قرار دارند و به صورت دو محفظه ی غاری هستند که توسط سپتوم بینی(nasal septum or turbinate bones) از هم جدا شده اند. از هر دیواره ی جانبی سه زائده ی طاقچه ای شکل استخوانی به نام شاخک(conchae) برجستگی پیدا کرده اند.

مخاط بینی

مخاط این نواحی و سایر قسمت های دیواره ی حفره ی بینی دارای آستر مخاط است که نقش مهمی را در تعدیل هوای تنفسی برعهده دارد. در نزدیکی اپی تلیوم سطحی شبکه ی عروقی پیچیده همراه با قوس های مویرگی وجود دارد که خون را در خلاف جهت حرکت هوای دم و از عقب به سمت جلو به جریان می اندازد و باعث گرم شدن هوای دم می شود. هوای تنفسی به علت مایع تنفسی مترشحه از غدد سروموکوسی کوچک، مرطوب می شود. در ضمن لایه ی نازکی از موکوس توسط این غدد و سلول های جامی شکل ایجاد می شود که سبب به دام افتادن و زدودن ذرات ریز و آلودگی ها از هوای تنفسی می شوند.

در ترشحات بینی هم چنین ایمونوگلوبولین نوع A وجود دارد که توسط پلاسماسل های موجود در آستر مخاط تولید می شود.

شاخک های میانی و تحتانی بینی توسط اپی تلیوم تنفسی، سقف حفره های بینی و شاخک های فوقانی توسط اپی تلیوم بویایی پوشیده شده اند.

اپی تلیوم تنفسی(Respiratory epithelium)

بخش عمده ی حفرات بینی و قسمت هدایتی سیستم تنفسی با اپی تلیوم استوانه ای مطبق کاذب مژک دار پوشیده می شود که اپی تلیوم تنفسی نام دارد.. این اپی تلیوم شامل پنج نوع سلول است که روی یک غشای پایه ی ضخیم قرار دارند.

1_ سلول های استوانه ای مژک دار(ciliated columnar)

فراوان ترین نوع هستند. هر کدام دارای 250 تا 300 مژه در سطح راسی خود هستند.

2_ سلول های جامی(Goblet cells)

میزان آن ها در بعضی نواحی اپی تلیوم تنفسی فراوان است. این سلول ها دارای هسته ی قاعده ای هستند و قسمت راسی این سلول ها محتوی گرانول های گلیکوپروتئینی موسینی است.

3_ سلول های مسواکی(Brush cells)

سلول های استوانه ای هستند که تعداد آن ها اندک است و در سطح راسی کوچک آن ها ریز پرز های کوتاه و ضخیم دیده می شود. سلول های مسواکی گیرنده های حسی شیمیایی هستند که شبیه سلول های چشایی می باشند. سطح قاعده ای این سلول ها با پایانه های عصبی آوران سیناپس دارند.

4_ سلول های گرانول دار کوچک(small granule cells) یا سلول های کولچیتسکی(Kulchitsky)

سلول هایی هستند که به سختی در روش های معمول آماده سازی قابل تشخیص می باشند. در حدود 3 درصد سلول های اپی تلیوم تنفسی را تشکیل می دهند.

5_ سلول های قاعده ای(Basal cells)

سلول های بنیادی و اجدادی فعال به لحاظ تقسیمات میتوزی می باشند که به انواع دیگر سلول های اپی تلیال تمایز می یابند.

اپی تلیوم بویایی (Olfactory epithelium)

گیرنده های شیمیایی جهت حس بویایی در اپی تلیوم بویایی قرار گرفته اند، این اپی تلیوم ناحیه ی تخصص یافته ای از غشای مخاطی است که شاخک فوقانی و سقف حفره ی بینی را می پوشاند. در افراد بالغ این ناحیه حدود 10 سانتی متر مربع مساحت و تا 100 میکرومتر ضخامت دارد. این اپی تلیوم استوانه ای مطبق کاذب متشکل از سه نوع سلول است:

1_ نورون های بویایی (olfactory neurons)

هسته ی این سلول ها یک ردیف نامنظم را نزدیک میانه ی این اپی تلیوم ضخیم تشکیل می دهند. آکسون های این نورون ها اپی تلیوم را ترک کرده و در آستر مخاط با هم یکی شده و عصب های بسیار کوچکی را ایجاد می کنند که از طریق منافذ صفحه غربالی استخوان اتموئید(پرویزنی) به سمت مغز می روند.

2_ سلول پشتیبان(Supporting cells)

سلول های استوانه ای با قسمت قاعده ای باریک و قسمت راسی وسیع و سیلندری شکل هستند که این قسمت راسی حاوی هسته می باشد.

3_ سلول های قاعده ای (Basal cells)

سلول های کروی یا مخروطی شکل در نزدیکی تیغه ی پایه هستند. این ها سلول های بنیادی، برای دو نوع دیگر هستند و نورون های بویایی را هر دو یا سه ماه یک بار جایگزین می کنند.

آستر مخاط اپی تلیوم بویایی، دارای غدد سروزی بزرگی به نام غدد بویایی (بومن) است.

سینوس های اطراف بینی(paranasal sinuses)

سینوس های اطراف بینی، حفراتی دو طرفه، در استخوان های فرونتال، ماگزیلا، اتموئید و اسفنوئید هستند که در جمجمه قرار دارند. این حفرات با اپی تلیوم تنفسی نازک تری که سلول های جامی اندکی دارد پوشیده شده است. سینوس های اطراف بینی از طریق منافذ کوچکی با حفرات بینی ارتباط برقرار می کنند، موکوس تولید شده در این حفرات، در نتیجه ی فعالیت سلول های اپی تلیال مژه دار به بینی تخلیه می شود.

مطالب مرتبط
تشریح شش گوسفند
آلوئول
نایژه
نای
حنجره
حلق
پرده ی جنب