آلوئول

آلوئول یا کیسه ی هوایی از بخش های زیر تشکیل شده است.

مجاری آلوئولی (Alveolar ducts)

قسمت انتهایی نایژک های تنفسی، به داخل لوله هایی به نام مجاری آلوئولی منشعب می شوند که کاملا توسط منافذ آلوئولی پوشیده شده اند.

مجاری آلوئولی و آلوئول ها هر دو با سلول های بسیار نازک سنگفرشی پوشیده شده اند. در آستر مخاط نازک، زنجیره ای از سلول های عضله صاف، هر منفذ آلوئولی را احاطه می کند و شبکه ای از رشته های الاستیک و کلاژن پشتیبان مجرا و آلوئول های آن است.

مجموعه های بزرگتر آلوئول ها که کیسه های آلوئولی (alveolar sac) نامیده می شوند، قسمت انتهایی مجاری آلوئولی را ایجاد می کنند و گاه در طول این مجاری یافت می شوند. آستر مخاط در این قسمت کاملا نازک شده و اساسا شامل شبکه ای از رشته های الاستیک و رتیکولر است که اطراف منافذ آلوئولی حلقه می زنند و هر آلوئول را از نزدیک احاطه می کنند. علاوه بر این شبکه ای از مویرگ ها در این بافت همبند پراکنده وجود دارد که هر یک از آلوئول ها را احاطه می کند.

آلوئول ها یا کیسه ی هوایی

ساختار های کیسه مانندی به قطر حدود 200 میکرومتر هستند که از نایژک های تنفسی، مجاری آلوئولی و کیسه های آلوئولی بیرون می آیند. آلوئول ها مسئول ساختمان اسفنجی ریه ها هستند. شش هر فرد بالغ حدود 200 میلیون آلوئول دارد. که سطح داخلی آن ها در مجموع 75 متر مربع می باشد. هر آلوئول شبیه یک کیسه ی کوچک است که از یک طرف به مجرای آلوئولی یا کیسه ی آلوئولی باز می شود. در این ساختمان ها، اکسیژن و دی اکسید کربن بین هوا و خون درون مویرگ ها مبادله می شود. این تبادل از طریق دیواره ی آلوئولی نازک و اختصاصی صورت می گیرد.

سپتوم یا دیواره بین آلوئولی (interalveolar septa)

بین آلوئول های مجاور، سپتوم یا دیواره بین آلوئولی (interalveolar septa) نازک وجود دارد که حاوی فیبروبلاست های پراکنده و ماتریکس خارج سلولی اندک (به ویژه رشته های الاستیک و رتیکولر) است.  نحوه ی قرار گیری رشته های الاستیک به گونه ای است که سبب می شود الوئول ها در هنگام دم منبسط شده و به صورت غیر فعال با بازدم منقبض شوند. رشته های رتیکولر از روی هم خوابیدن آلوئول ها و یا از منبسط شدن بیش از حد آن ها جلوگیری می کنند. منافذ آلوئولار به قطر 10 تا 15 میکرومتر دیواره ی بین آلوئولی را سوراخ می کنند و آلوئول های مجاور را که به نایژک های مختلف می رسند به هم مرتبط می کنند. این منافذ فشار هوا را در این آلوئول ها یکسان می کنند و زمانی که یک نایزک مسدود شده باشد، جریان هوا را با آلوئول های جانبی برقرار می کنند.

سلول های اندوتلیال مویرگی دیواره ی آلوئولی، بسیار نازک بوده اما ممتد و بدون منفذ می باشند. بیشتر اندامک ها در اطراف هسته تجمع می یابند و همین موضوع سبب می شود که سایر نواحی سلول نازک باشد و بازده تبادل گازی افزایش یابد.

سلول های آلوئولی

سلول های آلوئولی نوع1 (type1 cells) یا نوموسیت های نوع 1 (type 1 pneumocytes)، سلول های بسیار نازکی هستند که سطح آلوئول را می پوشانند. این سلول ها به قدری نازک هستند که برای اثبات وجود آن ها، میکروسکوپ الکترونی لازم بود.

سلول های آلوئولی نوع2 یا نوموسیت نوع 2 (type 2 pneumocytes) یا سلول های دیواره ای ، سلول های مکعب شکلی هستند که به داخل فضای هوایی برجسته شده اند. این سلول ها در بین سلول های آلوئولی نوع 1 پراکنده شده اند و با آن ها از طریق اتصالات محکم دسموزوم ارتباط دارند.

سورفاکتانت

بسیاری از وزیکول های سلول های نوع 2 دارای ساختار هایی به نام اجسام تیغه ای (Lamellar bodies) هستند. اجسام تیغه ای حاوی لیپید ها، فسفولیپید ها و پروتئین های مختلفی هستند که در سطح راسی سلول ها به طور مداوم ساخته و رها می شوند. مواد ترشح شده به عنوان یک لایه ی پیچیده از فسفولیپید ها و لیپو پروتئین ها در فاز آبی نازک موجود بر روی غشای سلول ها، در کل سطح داخلی آلوئول ها پخش می شوند و به صورت سورفاکتانت عمل می کنند.

لایه ی سورفاکتانت کشش سطحی را در سطح ارتباطی هوا و اپی تلیوم، کاهش می دهد و مانع از روی هم خوابیدن آلوئول ها در طی بازدم می شود و به آلوئول ها اجازه می دهد  که با نیروی تنفسی کمتری، باد شوند، در نتیجه عمل تنفس را آسان می کند.

اجزاء اصلی لایه ی سورفاکتانت شامل فسفولیپید دی پالمیتوئیل فسفاتیدیل کولین (DPPC)، کلسترول و چهار نوع پروتئین سورفاکتانت است که توسط سلول های آلوئولی نوع 2 تولید می شوند. لایه ی سورفاکتانت به طور مداوم جایگزین می شود و به تدریج با پینوسیتوز توسط هر دو نوع سلول آلوئولی و نیز ماکروفاژ ها برداشته می شود.

در حین تکامل جنینی، سورفاکتانت در آخرین هفته های بارداری توسط سلول های آلوئولی نوع 2 هنگامی که تمایز یافته و اجسام تیغه ای را تشکیل می دهند، ایجاد می شود. نبودن میزان کافی سورفاکتانت مهم ترین عامل زجر تنفسی در نوزادان نارس است.

ماکروفاژ های آلوئولی

ماکروفاژ های آلوئولی که سلول های غباری نیز نامیده می شوند در آلوئول ها و دیواره ی بین آلوئولی دیده می شوند.

ده ها میلیون مونوسیت روزانه از عروق ریز به درون بافت ریه مهاجرت کرده و در آن جا گلبول های قرمز خارج شده از مویرگ های خونی آسیب دیده و ذرات زائد موجود در هوا را که تا آلوئول ها پیش رفته اند، فاگوسیتوز می کنند.

مطالب مرتبط
نایژه
نای
حنجره
پرده ی جنب
حلق
بینی
تشریح شش گوسفند