جستجو
این کادر جستجو را ببندید.
جستجو

گرده افشانی

در این پست خواهید خواند :

در این پست خواهید خواند :

گرده افشانی(Pollinisation) به انتقال دانه ی گرده به روی کلاله مادگی می گویند .
با آن که غالب نهاندانگان دارای گل های هرمافرودیت هستند ، ولی به عللی گرده افشانی در آن ها غیر مستقیم انجام می گیرد.چون که در بسیاری از گیاهان هرمافرودیت،کلاله ی یک گل، دانه ی گرده ی گل دیگر را بهتر اخذ می کند.در حالت کلی و در شرایط طبیعی گرده افشانی غیر مستقیم نه تنها در بازدانگان که گل های تک جنسی دارند، امری الزامی است.بلکه در بیشتر نهاندانگان که گل های هرمافرودیت دارند،نیز امری عادی و معمولی است.                     

گرده افشانی
گرده افشانی
 گرده افشانی گل هرمافرودیت

انواع گرده افشانی

1.گرده افشانی مستقیم

اگر گرده ی یک گل روی کلاله ی همان گل بنشیند گرده افشانی را مستقیم یا خود گشنی
یا اتوگامی(Autogamine) می گویند.

2. گرده افشانی غیر مستقیم

اگر دانه ی گرده ی یک گل روی کلاله ی گل دیگر بنشیند،گرده افشانی را غیر مستقیم
دگرگشنی یا هتروگامی(Heterogamine) می گویند.

انواع هتروگامی

الف. لقاح مجاورتی یا ژیتونوگامی(Geitonogamine)

که در آن لقاح بین گل های مختلف یک بوته صورت می گیرد و در واقع اختلاف چندانی با اتوگامی ندارد.

ب. گزنوگامی(Xenogamine)

به گرده افشانی بین گل های پایه های مختلف یک گونه گفته می شود.

انواع گرده افشانی
انواع گرده افشانی

ج. دورگ گیری یا هیبریداسیون(Hybridation)

حالتی است که، در آن لقاح بین نژاد ها و واریته های مختلف یک گونه، یا گونه های مختلف یک جنس یا احتمالا و بندرت بین گونه های جنس های نزدیک به هم صورت می گیرد.نتیجه ی حاصل از این نوع لقاح را دو رگ یا هیبرید(Hybride) می نامند.

دو رگ ها با والدین خود ممکن است ظاهرا اختلافاتی داشته باشند.

گیاه هیبرید
گیاه هیبرید

علل و عواملی که سبب گرده افشانی مستقیم می شود:

1. هم زمانی گرده افشانی با آمادگی کلاله برای پذیرش دانه های گرده

3. مواردی که اتوگامی (Autogamine) گل امری اجباری و الزامی است.مثلا در بعضی از گیاهان،گل تا قبل از عمل لقاح ناشکفته و بسته باقی می ماند.بنابراین لقاح مستقیم در چنین گل هایی تنها راه باروری گیاه است.

بنابراین لقاح مستقیم در چنین گل هایی تنها راه باروری گیاه است.

لقاح در گل های ناشکفته را کلیستوگامی(Cleistogame) و گیاه دارای چنین لقاح را کلیستوگام (Cleistgame)می گویند.

از گیاهان کلیستوگام می توان بنفشه ها را نام برد.تفاوت حالت کلیستوگامی با اتوگامی واقعی نبودن گرده افشانی در حالت کلیستوگامی است.زیرا در حالت کلیستوگامی دانه های گرده از بساک خارج نمی شوند،بلکه در درون آن شروع به رشد نموده، لوله گرده حاصل مستقیما از بساک به طرف تخمدان رشد می کند.

زیرا در حالت کلیستوگامی دانه های گرده از بساک خارج نمی شوند،بلکه در درون آن شروع به رشد نموده، لوله گرده حاصل مستقیما از بساک به طرف تخمدان رشد می کند.

کلیستوگامی
بنفشه

4. در برخی گیاهان،گرده افشانی مستقیم امکان پذیر است،ولی الزامی نیست.

مثلا در عده ای از گیاهان یکساله و علفی تیره ی نخود که گل های پروانه آسا دارند.گرده افشانی غالبا مستقیم می باشد. و در پروانه اساهای چند ساله یا درختی در بیشتر موارد غیر مستقیم است.

در گیاهان زیر هتروگامی کاملا امری ضروری است:

1. گیاهانی که گل های تک جنسی دارند

2. گل هایی که اندام های جنسی نر و ماده آن ها در یک زمان نمی رسند و دیکوگام (Dichogame)هستند.

3. گیاهانی که وضع خاص و ساختار گل آن ها به دانه ی گرده همان گل امکان نمی دهد، تا مستقیم روی کلاله همان گل قرار گیرد و به اصطلاح گیاهان کرکوگام(Kerkogame) هستند.

4.گیاهانی که دانه ی گرده گل نسبت به کلاله ی همان گل عقیم است و به اصطلاح گیاهان خود عقیم یا اتو استریل (Auto_strile) هستند.

گل های دیکوگام:

این گل ها با آنکه در طبیعت بسیار فراوان بوده، اندام های جنسی نر و ماده کامل و بارور دارند. ولی دانه های گرده یا تخمک های آن ها هم زمان نمی رسند و برحسب آنکه دانه گرده یا مادگی زودتر برسند،دو حالت مشخص دارند.

حالت پروتاندری یا Protandrie (تقدم پرچم ها) : در این گل ها گرده افشانی قبل از رسیدن تخمک های گل پایان می گیرد

تقدم پرچم ها در دیکوگام

2. حالت پروتوژینی یا Protoginie(تقدم مادگی) : در این گل ها تخمک ها قبل از گرده می رسند و به عبارت دیگر وقتی تخمک ها آماده ی لقاح می شوند، هنوز دانه های گرده آن گل در مرحله تشکیل اند.

تقدم مادگی در دیکوگام

گل های کرکوگام:

پیشوند کرکو در لاتین به معنی سد و مانع است.بنابراین ساختار مورفیلوژیکی این گل ها طوری است که دانه ی گرده یک گل نمی تواند مستقیما روی کلاله همان گل قرار گیرد.

بهترین مثال گل های کرکوگام،گل های گیاهان تیره ی ثعلب و زنبق است.

گرده افشانی گل های کرکوگام

در زنبق ها کلاله سه قسمت بسیار بزرگ گلبرگ مانند دارد .که سطح پشتی عقیم و برگشته ی آن روی سه پرچم متقابل را کاملا می پوشاند و سطح رویی شامل مادگی را از دسترس دانه های گرده دور می سازد.بنابر این گرده افشانی در آن ها بدون دخالت حشرات امکان پذیر نیست.

موقعیت کلاله و بساک در زنبق
زنبق

حالت مخصوص دیگری نیز در گل های کرکوگام دیده می شود، که به آن ناجور خامه یا هترواستیله(heterostyle) می گویند.

در ناجور خامه ها گرده افشانی نسبت به وضع مادگی و ساختار آن که در این گل ها متفاوت است.
مثلا در برخی از پامچال ها که پرچم ها کوتاه تر از مادگی ویا بالاتر از آن قرار دارند.امکان گرده افشانی مستقیم و یا عدم گرده افشانی، امری عادی است.
دیگر گیاهان مورد مثال در هترو استیله ها ، گیاهان تیره ی زیتون و روناس هستند.

مثلا در برخی از پامچال ها که پرچم هایی کوتاه تر از مادگی ویا برعکس بالاتر از آن قرار دارند،امکان گرده افشانی مستقیم و یا عدم امکان آن، امری عادی و عمومی است. دیگر گیاهان مورد مثال در هترو استیله ها ، گیاهان تیره ی زیتون و روناس هستند.

ناجورخامه(هترواستیله)

این پست را به اشتراک بگذارید:

آزمایشگاه
مشاوره
جزوه
نمونه سوالات

یک پاسخ

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *