غدد بزاقی مایعی به نام بزاق را از خود ترشح می کنند. ترشحات این غدد، دهان را مرطوب و لزج می کند. تعدادی غدد کوچک در ضخامت مخاط دهان قرار دارند که به نام غدد بزاقی فرعی موسوم اند. علاوه بر غدد بزاقی فرعی سه جفت غدد بزاقی اصلی به نام بناگوشی، زیر فکی و زیر زبانی نیز وجود دارد. هر کدام از غدد بزاقی اصلی توسط یک کپسول از جنس بافت همبند احاطه می شوند
غدد بناگوشی(Parotid glands):
این غدد در گونه ها در نزدیکی گوش واقع شده اند و غدد آسینار منشعبی هستند که بخش ترشحی آن ها منحصرا ازآسینی های سروزی تشکیل شده است.سلول های سروزی غدد بناگوشی مقادیر زیادی آلفا آمیلاز ترشح می کنند که هیدرولیز کربوهیدرات ها و پروتئین های سرشار از پرولین را آغاز می کند. و دارای خواص ضد میکروبی می باشد.
غدد تحت فکی(Submadibular glands):
دو سوم کل بزاق را تولید می کنند. غدد توبولوآسینار منشعب هستند و عمدتا دارای آسینی های سروزی هستند، اما واحد های ترشحی توبولوآسینار مختلط زیادی نیز دارند. این غده علاوه بر آلفا آمیلاز، لیزوزیم نیز ترشح می کند که هیدرولیز دیواره ی باکتریایی را انجام می دهد.
غدد زیر زبانی(Sublingual glands):
کوچکترین غدد بزاقی اصلی هستند، که به عنوان غدد توبولوآسینار منشعب نیز در نظر گرفته می شوند، اما در اینجا لوله های ترشحی حاوی سلول های موکوسی غالب هستند و محصول اصلی غده، موکوس است. این غده مقادیر کمی آمیلاز و لیزوزیم را نیز ترشح می کند.
سه نوع سلول اپیتلیالی واحد های ترشحی بزاقی را ایجاد می کنند:
1_ سلول های سروزی(Serous cells): سلول های قطبی، ترشح کننده ی پروتئین، معمولا هرمی شکل، با هسته های مدور و دارای گرانول های ترشحی راسی هستند.
2_ سلول های موکوسی(Mucous cells): بیشتر استوانه ای شکل و دارای هسته های فشرده در قاعده هستند.
3_ سلول های میواپیتلیال(Myoepithlial cells): این سلول های کوچک و پهن دارای چندین زائده ی انقباضی کشیده در اطراف بخش ترشحی یا مجرا هستند و فعالیت آن ها برای حرکت محصولات ترشحی به داخل مجاری و در طول آن مهم است.
بزاق
بزاق مایعی است که توسط غدد بزاقی فرعی و اصلی تراوش گشته و 69 درصد آن آب است. در انسان علاوه بر 3 جفت غدد بزاقی اصلی ( بناگوشی، زیر زبانی و تحت فکی)، غدد فرعی(بزاقی کوچک) لبی، زبانی، کامی و گونه ای نیز مقداری بزاق ترشح می کنند که مجموعا به نام بزاق مختلط موسوم است. تقریبا 90 درصد بزاق توسط غده های بناگوشی و زیر فکی تهیه می شود.80 تا 90 درصد بزاق مختلط بر اثر تحریکات چشایی و جویدن ترشح می شود که معمولا به هنگام زندگی روزانه است ولی بقیه بزاق که هنگام خواب شب ترشح می شود.
نقش بزاق
بزاق با مرطوب کردن مواد غذائی و حل کردن آن ها عمل جویدن را تسهیل نموده و با آنزیم های خود تا 30 دقیقه پس از ورود غذا به معده، در هضم کربوهیدرات ها و تری گلیسرید ها موثر است. هم چنین در 1200 میلی لیتر بزاق که در 24 ساعت ترشح می شود حدود 250 میلی گرم ایمونوگلبولین وجود که بیشتر از نوع IgA می باشد.
در انسان سالم و بالغ در 24 ساعت یک یا یک و نیم لیتر بزاق ترشح می شود که از این مقدار حدود 70 درصد آن از غده زیرفکی است. pH بزاق بین 7/5 تا 4/7 تغییر می کند.
غدد بزاقی کوچک(فرعی) بدون کپسول در مخاط و زیر مخاط دهان توزیع شده اند و دارای مجاری کوتاه به داخل حفره ی دهان می باشند. این غدد بزاقی فرعی معمولا موکوسی هستند، با استثناء غدد سروزی کوچک که در قاعده ی پاپیلاهای جامی شکل قرار دارند. پاپیلاهای ترشح کننده ی IgA در غدد فرعی بزاقی نیز به طور معمول وجود دارند.
در بزاق نرمال انسان مواد مهم زیر وجود دارد
1_ آمیلاز: که از جمله پروتئین های آنتی باکتریال است.
2_ موسین: که برای نرم کردن غذا و مرطوب کردن محیط دهان نقش مهمی بر عهده دارند.
3_ سیستاتین ها(Cistatins): مهار کننده ی سیستئین پروتئاز بوده و پروتئاز های باکتری های دهان را مهار کنند.
4_ لیزوزیم: بسیاری از باکتری های موجود در دهان را نابود می کند.
5_ IgA: مانع رشد باکتری ها می شود.
6_ لاکتوفرین: عمل آنتی باکتریال دارد.
7_ هیستاتین(Histatin): عمل آنتی باکتریال دارد.
8_ پروتئین گوستین (Gusten): برای رشد و بلوغ جوتنه های چشایی لازم است.
9_ سیالین: که pH دنتال پلاک را بالا می برد.
10_ فاکتور های انعقاد خون
11_ فاکتور رشد اپیتلیال(EFG)
12_ فاکتور رشد عصب (NGF)
13_ سوماتواستاتین
14_ انسفالین
15_ اندورفین
16_ هورمون پاروتین: که از غده بناگوشی ترشح می شود و اثر محرک رشد دارد و برای رشد دندان های شیری و دائمی نقش عمده ای دارد. غدد فرعی بزاقی 10 درصد از حجم کل بزاق را تولید می کنند.
یک پاسخ
این چندمین باری هست که به مطالب مفیدتون مراجعه می کنم . من دانشجویی از خارج از کشور هستم و برای درک بهتر مطالب یک دور اون ها رو به زبان فارسی می خونم و باید بگم که از مطالب مفیدی که میگذارید بسیار استفاده می کنم و از شما ممنونم