مغز و نخاع

دستگاه عصبی به دو بخش مرکزی و محیطی تقسیم می شود.دستگاه عصبی مرکزی شامل مغز و نخاع می باشد

*  به طور مستقیم و بدون واسطه ی نخاع پیام ها را منتقل می کنند.

دستگاه عصبی _ مرکزی از دو بخش ماده ی سفید و ماده ی خاکستری تشکیل شده است. ماده ی خاکستری شامل جسم یاخته ای نورون ها و رشته های عصبی بدون میلین و ماده ی سفید اجتماع رشته های میلین دار است.

وضعیت ماده ی سفید و خاکستری در مغز و نخاع

• مغز: ماده ی سفید در بخش درونی و ماده ی خاکستری در بخش خارجی قرار دارد
• نخاع: ماده ی سفید در بخش خارجی و ماده ی خاکستری به شکی پروانه یا حرفX و یا H در بخش داخلی قرار دارد.

ستون مهره ها

از قاعده ی جمجمه شروع می شود و در تمامی طول گردن و طول تنه امتداد دارد

تعداد مهره های ستون مهره ها در افراد بالغ  26 عدد می باشد:

• 7 مهره ی گردنی
• 12 مهره ی سینه ای
• 5 مهره ی کمری
• 1 مهره ی خاجی
• 1 مهره ی دنبالچه ای

نکته : نخاع فقط درون 21 عدد از مهره ها دیده می شود.( در شکل نیز نشان داده شده است)

نکته: ضخامت بخش سفید مخ از بخش خاکستری مخ بیشتر است.

نکته: در شکل 12 کتاب درون بخش های سفید یک سری قسمت های خاکستری وجود دارد که این قسمت ها شامل تالاموس، اجسام مخطط ، برجستگی های چهار گانه و…. می باشند.

نکته: چین خوردگی های مغز نامنظم ولی چین خوردگی های مخچه منظم است.

حفاظت از مغز و نخاع( حفاظت از دستگاه عصبی _ مرکزی)

1_ استخوان های جمجمه + ستون مهره ها :

نخستین و خارجی ترین عامل محافظتی می باشند. استخوان جمجمه حفاظت از مغز و ستون مهره ها حفاظت از نخاع را بر عهده دارد.

2_ پرده ی مننژ

این پرده از جنس بافت پیوندی می باشد، و سه لایه دارد :

الف. سخت شامه:

سخت شامه دو لایه دارد(یک لایه ی داخلی و یک لایه ی بیرونی) که فقط لایه ی داخلی آن در شیار عمیق بین دو نیم کره ی مغز نفوذ می کند. بین لایه ی داخلی و لایه ی بیرونی یک حفره وجود دارد. که این حفره حکم سیاهرگ را دارد و خون جمجمه را تخلیه می کند. از بین سه لایه ی پرده ی مننژ، سخت شامه بیشترین ضخامت را دارد.

ب. عنکبوتیه:

دارای قسمت های تار مانند می باشد.

ج. نرم شامه:

مویرگ های فراوانی دارد. از بین سه لایه ی پرده ی مننژ نرم شامه کمترین ضخامت را دارد.

3_ سد خونی_ مغزی:

داخلی ترین عامل محافظتی می باشد. جنس سد خونی _ مغزی بافت پوششی سنگ فرشی تک لایه ی فاقد منفذ می باشد.

انواع مویرگ ها ( زیست دهم ):

1_ پیوسته:

در این مویرگ ها یاخته های بافت پوششی به هم نزدیک اند. ورود و خروج مواد به شدت کنترل می شود. مانند مویرگ های دستگاه عصبی مرکزی، بافت چربی، ماهیچه و شش

2_ ناپیوسته:

در این مویرگ ها، فاصله ی بین یاخته های پوششی زیاد استو این مویرگ ها در مغز استخوان، جگر و طحال دیده می شوند.

3_ منفذ دار:

در غشا یاخته ی پوششی این مویرگ ها منفذ وجود دارد. این مویرگ ها در کلیه، روده و غدد درون ریز وجود دارند.

نکته: سخت شامه و عنکبوتیه صاف می باشند ولی نرم شامه چین خورده است.

نکته: عنکبوتیه در کتاب شفاف کشیده شده، چون رگ خونی ندارد.

نکته: با توجه به شکل کتاب سخت شامه دو لایه دارد و مایع مغزی _ نخاعی به طور مستقیم با مغز و نخاع در تماس نیست بلکه نرم شامه به طور مستقیم با مغز و نخاع در ارتباط است.

نکته: با توجه به شکل در شیار عمیق بین دو نیم کره ی مغز هر سه لایه ی پرده ی مننژ حضور دارند اما در شیار کم عمق قشر مخ، فقط داخلی ترین لایه ی پرده ی مننژ نفوذ می کند.

اطلاعات تکمیلی

نواحی حسی و حرکتی مغز

قشر مخ را براساس وظایف و عملکرد به نواحی حسی، حرکتی و ارتباطی تقسیم می کنند. بخشی از قشر مخ که مسئول دریافت اطلاعات و درک وتفسیر آن ها است قشر حسی و بخش دیگری که مسئول کنترل حرکات بدن است، قشر حرکتی نامیده می شود.

نواحی حسی:

1. اولیه: حس های بینایی، شنوایی و پیکری( مانند درد) را که از اندام های حسی به مغز آمده اند را تشخیص می دهد.

2. ثانویه ( یا ارتباطی): در فاصله ی چند سانتی متری نواحی حسی اولیه قرار دراند و اعمال نواحی اولیه را به صورت مفهوم در می آورند.( تجزیه و تحلیل پیام های حسی دریافتی)

نواحی حرکتی:

 این منطقه کنترل حرکت‌های اختیاری بدن را برعهده دارد

1. اولیه: انقباض عضلات ارادی

2. ثانویه (ارتباطی یا پیش حرکتی): ناحیه ی حرکتی اولیه را کنترل می کند.(کنترل حرکات مهارتی).

3.حرکتی مکمل: تحریک ناحیه حرکتی مکمل، غالب اً منجر به حرکات دو طرفه و همزمان؛مثلا چنگ زدن در دست ها می شود که برای بالا رفتن از جایی لازم است. به طورکلی، این ناحیه در ایجاد حرکات وضغیت دهندۀ بدن،حرکات ثابت کنندۀ قسمت های مختلف بدن، حرکات وضعی سر و چشم ها و نظایر آن نقش دارد.

نکته: نواحی ارتباطی پیام های متعددی را از نواحی حرکتی و حسی و زیر قشر مخ دریافت و تجزیه و تحلیل می کند.

مغز انسان 7 شیار عمیق دارد

• یک شیار بین دو نیم کره ی راست و چپ می باشد
• هر نیم کره ی مغز سه شیار دارد( که جمعا می شود شش شیار) که با این شیار ها هر نیم کره به 4 لوب تقسیم می شود. ( در شکل زیر این سه شیار نشان داده شده است)

# در این شکل فقط شیار های عمیق نام گذاری شده اند( شیار مرکزی، شیارکناریو شیار آهیانه ای _ پس سری)

لوب های مغز

شیارهای عمیق نیم‌کره‌های مخ را به چهار ناحیه یا لوب تقسیم کرده‌است.

1_ لوب پیشانی:

• در جلوی مغز قرار دارد
• بزرگ ترین لوب مغز می باشد
• با لوب آهیانه و لوب گیجگاهی در تماس است.

2_ لوب پس سری:

• در عقب مغز و بالای مخچه قرار دارد
• با مخچه و لوب آهیانه و لوب گیجگاهی در تماس است
• این لوب محل پردازش پیام های بینایی می باشد

3_  لوب گیجگاهی:

• در کناره نیم کره های مغز قرار دارد.
• با لوب پیشانی، پس سری، آهیانه و مخچه در تماس است.

4_ لوب آهیانه:

• در وسط مغز قرار دارد
•  با لوب پیشانی، پس سری و گیجگاهی در تماس است.

نکته: فقط لوب پس سری و گیجگاهی با مخچه در تماس اند

نکته: لوب پیشانی و لوب پس سری تماس مستقیم با هم ندارند

نکته: بین لوب پیشانی و لوب آهیانه شیار مرکزی وجود دارد.

نکته: اگر از نیم رخ به مغز نگاه کنیم، هر چهار لوب دیده می شود. اما اگر از بالا نگاه کنیم، لوب های گیجگاهی دیده نمی شوند

نکته: لوب های مغز قسمتی از مخ هستند

نکته: در مخ 8 لوب وجود دارد.( هر نیم کره 4 لوب دارد.)