لنفوسیت ها در تنظیم و انجام عملکرد ایمنی اکتسابی نقش دارند. در افراد بالغ، سلول های بنیادی اجدادی همه لنفوسیت ها در مغز قرمز استخوان قرار دارد اما سلول هایی که قرار است، دودمان اصلی لنفوسیت ها را تولید کند، تمایز یافته و در دو عضو مختلف اعضا لنفاوی اولیه فعالیت می کنند. سلول هایی که قرار است لنفوسیت های B را تولید کنند برای تمایز بیشتر در مغز استخوان باقی می مانند اما سلول های اجدادی لنفوسیت های T از طریق گردش خون به تیموس در حال رشد، می روند. بعد از بلوغ در این ساختار های اولیه، سلول های لنفاوی B و T بالغ وارد اعضا لنفاوی ثانویه می شوند که شامل MALT، غدد لنفاوی و طحال می باشند.
لنفوسیت ها به مدت طولانی در اعضا لنفاوی نمی مانند بلکه به صورت مداوم بین بافت همبند، خون و لنف گردش می کنند. حرکت مداوم لنفوسیت ها و APC ها در این بافت ها باعث می شود تا موقعیت سلول های لنفاوی از دید میکروسکوپی در یک عضو لنفاوی در یک روز با روز بعد متفاوت باشد، اما درصد نسبی لنفوسیت های B و T در این اجزا نسبتا ثابت می ماند.
اعضا لنفاوی
اعضا لنفاوی توسط بافت همبند رتیکولار حمایت شده و توسط تعداد زیادی لنفوسیت ها بزرگ پر شده اند. این اعضا حتی می تواند در درون بافت همبند سست پخش شده یا توسط کپسولی از بافت همبند سست احاطه شده و اعضای لنفاوی ثانویه را به وجود می آورند. از آن جا که لنفوسیت ها دارای هسته های بازوفیلیک مشخص و سیتوپلاسم کمی هستند لذا در رنگ آمیزی های هماتوکسیلین_ائوزین به رنگ آبی تیره دیده می شوند. در تمام بافت های لنفاوی ثانویه، لنفوسیت ها به وسیله شبکه ی غنی از فیبر های رتیکولین از کلاژن نوع 3 حمایت می گردند.
علاوه بر لنفوسیت ها و سلول های رتیکولر، بافت های لنفاوی حاوی تعداد زیادی سلول های ارائه کننده ی آنتی ژن و پلاسما سل نیز می باشند.
اکثر لنفوسیت ها از لحاظ مورفولوژی توسط میکروسکوپ های نوری و الکترونی تشخیص داده نمی شوند، اماچون لنفوسیت ها دارای پروتئین های مختلفی تحت عنوان مارکر های CD بر روی سطح غشایی خود هستند لذا این مولکول ها توسط روش های ایمونوسیتوشیمی تشخیص داده می شوند.یکی از مشخصات کلیدی لنفوسیت های B وT سنتز گیرنده های سطحی است که مسئول پاسخ دهی در هنگام مواجهه با آنتی ژن می باشد.گیرنده سطحی لنفوسیت های B ، ایمونوگلوبولین هایی هستند که به طور مستقیم به آنتی ژن ها متصل می شوند. اما گیرنده های مربوط به لنفوسیت های T فقط هنگامی فعال می شوندکه آنتی ژن به مولکول های MHC متصل می شود و هم چنین لنفوسیت های T نیاز به پروتئین های سطحی اضافه به نام های CD4 وCD8 بر روی خود هستند.
چه زمانی لنفوسیت ها قادر به شناسایی آنتی ژن هستند؟
به طور کلی لنفوسیت ها در مغز استخوان و تیموس یک نوزاد تازه به دنیا آمده به صورت ذاتی قادر به شناسایی آنتی زن هستند، اما چون هنوز با آنتی ژن روبه رو نشده اند، قادر به پاسخ ایمنی نمی باشند. بعد از اینکه لنفوسیت ها وارد جریان خون و اعضای لنفاوی ثانویه شدند، این سلول ها د رمعرض آنتی زن های مختلفی که توسط سلول های APC نشان داده شده اند، قرار می گیرند و فعال می گردند. این لنفوسیت ها سپس تکثیر و تمایز یافته و کلونی هایی از لنفوسیت را ایجاد می کنند که قادر به شناسایی آنتی ژن هستند.
لنفوسیت T
لنفوسیت های T دارای عمر طولانی می باشند و حدود 75 درصد از لنفوسیت های خون را تشکیل می دهند. این سلول ها اپی توپ های آنتی ژنی را از طریق کمپلکس های پروتئینی سطحی که به آن ها گیرنده های لنفوسیت های T یا TCR گفته می شود، مورد شناسایی قرار می دهند. بسیاری از TCR ها دارای دو نوع گلیکوپروتئین به نام زنجیره ی آلفا و بتا هستند. که ناحیه ی متغیر ان ها مشابه ناحیه ی متغیر ایمونوگلوبولین ها است. گیرنده های روی لنفوسیت ها فقط پپتید های مربوط به انتی ژن هایی را شناسایی می کنند که توسط مولکول های MHC تشخیص داده شده و نسبت به ان ها واکنش می دهند ( با MHC و پپتید عامل ارائه ان واکنش می دهند). گفته می شود که لنفوسیت های T به MHC محدود هستند.
چندین نوع لنفوسیت T وجود دارند که دارای عملکرد های مختلفی می باشند. مهم ترین زیر مجموعه لنفوسیت های T عبارتند از:
سلول های T یاور(Th_cell)
این سلول ها به وسیله ی مارکر های CD4 که به مولکول های MHC کلاس 2 متصل شده اند، تشخیص داده یم شوند. سلول های T یاور فعال شده سبب القا تولید سیتوکین ها و تمایز لنفوسیت های B به پلاسماسل ها شده و به این ترتیب موجب فعال شدن ماکروفاژ ها برای عمل فاگوسیتوز و فعال شدن لنفوسیت های T سیتوتوکسیک و هم چنین بسیاری از واکنش های التهابی می شود. بعضی از سلول های T یاور به صورت یک سلول خاطره ای باقی مانده تا در صورت ظهور دوباره ی آنتی ژن، واکنش شدید تری را ایجاد نمایند.
لنفوسیت های T سیتوتوکسیک (CTL)
دارای مارکر های CD8 برروی سطح خودشان هستند. این گیرنده ها به واسطه ی مولکول های MHC کلاس 1 به آنتی ژن های اختصاصی مربوط به سلول های بیگانه یا سلول های آلوده به ویروس متصل می شوند. در هنگام تولید اینترلوکین 2 از سلول های T یاور ، سلول های T سیتوکسیک که آنتی ژن را شناسایی کرده بودند، فعال شده و تکثیر می گردند.
سلول های سیتوتوکسیک، لنفوسیت های کشنده Killer_T_Cell نیز نامیده می شوند که با اتصال به آنتی ژن ها سبب از بین رفتن آن ها می شوند که این کار توسط تولید موادی به نام پرفورین و گرانزیم توسط لنفوسیت های کشنده انجام گرفته و در نهایت موجب آپوپتوزیس در سلول ها می شود. این پاسخ ایمنی با واسطه سلول صورت می پذیرد و مکانیسم آن شبیه NK_Cell می باشد. در هنگام فعال شدن سلول های T سیتوتوکسیک جمعیت زیادی از سلول های خاطره ای تولید شده تا در واکنش های بعدی مورد استفاده قرار گیرند.
سلول های T تنظیم کننده (Suppressor T_cell)
این سلول ها دارای مارکر های CD4 و CD25 بر روی سطح خود می باشند و پاسخ های ایمنی را مهار می کنند. این سلول ها هم چنین فاکتور رونویسی به نام FOXp3 را بیان می کنند که نقش اساسی در ایجاد تحمل ایمنی ایمنی بر عهده دارد که سبب عدم پاسخ نسبت به آنتی ژن های خودی شده و پاسخ های ایمنی بیش از حد معمول را مهار می نماید.
علاوه بر این سلول های T تنظیم کننده یک تولرانس محیطی را ایجاد نموده که به تولرانس مرکزی در تیموس کمک می کند. بر روی سطح ان ها گیرنده هایی وجود دارد که دارای زنجیره ی گاما و دلتا به جای زنجیره های آلفا و بتا می باشند. لنفوسیت های گاما_ دلتا به اپیدرم و اپی تلیوم مخاط ها مهاجرت کرده و به ان ها نفوذ می کنند. اما وارد بافت های لنفاوی ثانویه نمی شوند. این سلول ها مشابه سلول های ایمنی ذاتی عمل می کنند و خط پیشرو در برابر میکرو ارگانیسم های مهاجم را تشکیل می دهند.
لنفوسیت های B
در لنفوسیت های B گیرنده های سطحی آنتی ژن ، مونومر های IgD و IgM هستند، هر سلول B توسط حدود 150000 گیرنده سلول B یا BCRs پوشیده شده است. این گیرنده ها به آنتی زن هایی که ممکن است به صورت آزاد در محلول وجود داشته باشند و یا اینکه بر روی قسمت آشکار شده ی عامل عفونی موجود باشند، اتصال یافته و به نوبه ی خود انتی زن ها به انتی بادی اتصال می یابند و بعد از آن کمپلکس سطحی تحت آندوسیتوز قرار می گیرد و یا داخل آندوزوم تجزیه می شوند و پپتید های انتی ژنی در معرض مولکول های MHC کلاس 2 لنفوسیت های B قرار می گیرد.
در این موارد سلول های T یاور به لنفوسیت های B متصل شده و باعث فعال شدن بیشتر این سلول می شود، سپس آن ها را با تولید سیتوکین بیشتر فعال تر می کند و باعث نوترکیبی در ژن ایمونوگلوبین و تحریک تکثیر چندین سیکل از سلول می شود.
در اعضا لنفاوی ثانویه، لنفوسیت های B با سلول های دندریتی فولیکولی پراکنده واکنش نشان می دهند.این سلول ها دارای زوائد فیلامانی بلندی هستند و برخلاف دیگر سلول های دندریتی، دارای منشا مزانشیمی می باشند و عمکرد ان ها وابسته به مولکول های MHC کلاس 2 نیست. سطح این سلول ها توسط کمپلکس آنتی ژن_ آنتی بادی پوشیده شده که به پروتئین های کمپلمان و نواحی Fc ایمونوگلوبولین وصل شده و د رنهایت به سلول های B متصل می شوند و آن ها را فعال می نمایند. نتیجه این اعمال ایجاد گره های لنفاوی کوچک اولیه است. با کمک و همراهی لنفوسیت های T در مجاورت این ساختمان ها ، سلول های B به تدریج گروه های بزرگتری به نام گره های لنفاوی ثانویه را ایجاد می نمایند.
مرکز زاینده در گره های لنفاوی ثانویه
در مرکز گره های لنفاوی ثانویه ، ناحیه ی روشنی به نام مرکز زاینده وجود دارد که حاوی لنفوسیت های بزرگ یا سنتروبلاست ها است که می توانند به میزان زیادی تکثیر شوند. تعدا سلول های B فعال شده در مرکز زاینده زیاد شده و اندازه ی آن ها خیلی سریع بزرگ می شود. سلول های B که قادر به تکثیر نیستند به حاشیه ی گره های لنفاوی ارسال شده و یک پوسته ی حاشیه ای را ایجاد می نمایند. که به رنگ تیره دیده می شود. بعد از 2 تا 3 هفته به تدریج سلول های B از مرکز زاینده و ناحیه ی حاشیه ای پراکنده شده و ساختمان گره های لنفاوی ثانویه و مرکز زاینده به تدریج از بین می رود.
در این نواحی بیشتر لنفوسیت های B به پلاسماسل ها تمایز یافته و آنتی بادی را ترشح می نمایند. از ان جا که انتی بادی های اختصاصی که توسط سلول های B تولید می شوند وارد جریان لنف و سپس خون شده و در سرتاسر بدن منتشر می گردند، لذا لنفوسیت های B در یک ایمنی هومورال نقش دارند. همانند سلول های فعال T بعضی از سلول های B که تازه تشکیل شده اند، سلول های B خاطره ای با عمر طولانی را تشکیل می دهند. تشکیل این لنفوسیت ها یکی از خصوصیات کلیدی در ایمنی اکتسابی است، زیرا موجب می شود هنگامی که بدن در معرض همان انتی زن قرار گیرد، پاسخ های خیلی شدید تری را ایجاد نماید.
یک پاسخ
سلام و ممنونم از شما،بابت اطلاعات بسیار عالی….
متاسفم که تنها سایتی این مبحث رو توضیح داده اونم به فارسی شما هستید…یعنی اگر مطالب چرند و پرند بخوای سرچ کنی،تا بخوای منابع فارسی پیدا میکنی….
وقتی دانشجوی خارج از ایران باشی و بخوای به موضوع رو به زبون مادریت بفهمی….متوجه این میشی که چقدر ما عقبیم و حتی توی یوتوب یه اموزش درست برای درس های تخصصی نداریم…
باز هم ممنونم