هیپوفیز

غده ی هیپوفیز در بالغین حدود 0.5 گرم وزن دارد. این غده در زیر مغز، در حفره ای در استخوان اسفنوئید به نام زین ترکی (sella turcia) قرار دارد. در طی دوره ی رویانی، بخشی از غده ی هیپوفیز از مغز و بخشی از آن ، از حفره ی دهان در حال تکامل ایجاد می شود.

هیپوفیز به دلیل خاستگاه دوگانه اش، عملا شامل دو غده ی نوروهیپوفیز در خلف و آدنوهیپوفیز در قدام است که از نظر تشریحی به هم متصل اند ولی عملکرد متفاوتی دارند.

نوروهیپوفیز بسیاری از ویژگی های بافت مغز را دارد و شامل یک بخش بزرگ تر به نام بخش عصبی و بخش کوچکتری به نام ساقه ی اینفاندیبولوم می باشد که به برجستگی میانی هیپوتالاموس متصل است.

آدنوهیپوفیز ( هیپوفیز قدامی)

بخشی از هیپوفیز که از اکتودرم دهانی منشا می گیرد، آدنو هیپوفیز نام دارد و به سه قسمت تقسیم می شود: بخش دیستال، بخش توبورال و بخش بینابینی.

 1_ بخش دیستال

بخش دیستال 75 درصد آدنوهیپوفیز را تشکیل می دهد و به وسیله ی کپسول لیفی ظریفی پوشیده می شود.

رنگ آمیزی معمولی امکان شناسایی دو نوع سلول را بر اساس تمایل رنگ پذیری در بخش دیستال فراهم می کنند که شامل سلول های کروموفوب یا رنگ گریز و سلول های کروموفیل یا رنگ دوست می باشد.

سلول های کروموفیل، سلول های ترشحی هستند که هورمون را در گرانول های سیتوپلاسمی خود ذخیره می کنند. سلول های کروموفیل بر حسب تمایلشان به رنگ های قلیایی و اسیدی به ترتیب سلول های بازوفیل و اسیدوفیل نامیده می شوند.

سلول های اسیدوفیل شامل سلول های ترشح کننده ی هورمون رشد (سوماتروف) و ترشح کننده ی پرولاکتین ( لاکتوتروف) می باشد. سلول های بازوفیل شامل سلول های گنادوتروف، کورتیکوتروف و تیروتروف می باشد.گنادوتروف ها هورمون FSH و LH را ترشح می کنند.

هورمون های تولید شده به وسیله ی بخش دیستال فعالیت عملکردی گسترده ای دارند و تقریبا فعالیت غدد درون ریز دیگر، کارکرد تخمدان، تولید اسپرم، ترشح شیر و متابولیسم بافت های عضلانی، استخوانی و چربی را تنظیم می کند.

سلول های کروموفوب به طور ضعیفی رنگ می گیرند و فاقد گرانول ترشحی هستند و شامل سلول های بنیادی و سلول های اجدادی تمایز نیافته هستند.

  2_ بخش توبرال (تکمه ای)

بخش تکمه ای یک ناحیه ی قیفی شکل کوچک است که اینفاندیبولوم را احاطه کرده است. بیشتر سلول های بخش تکمه ای گنادو تروفیک هستند.  

  3_ بخش بینابینی

بخش بینابینی ناحیه ی باریکی است که بین بخش دیستال و بخش عصبی واقع شده است و دارای سلول های بازوفیل ( کورتیکوتروف)، سلول های کروموفوب و کیست های کوچک حاوی کلوئید است که از لومن بن بست هیپوفیزی رویان منشا می گیرند.

کنترل ترشح هورمون در هیپوفیز قدامی

فعالیت سلول های بخش قدامی هیپوفیز عمدتا توسط هورمون های پپتیدی هیپوتالاموسی کنترل می شود. این هورمون توسط نورون های کوچکی در نزدیکی بطن سوم تولید شده، از آکسون در برجستگی میانی آزاد می شود. این هورمون ها شامل هورمون های آزاد کننده و مهارکننده هستند.

هورمون آزاد کننده ترشح هورمون را در هیپوفیز قدامی تحریک می کند و هورمون مهار کننده ترشح هورمون را در هیپوفیز قدامی مهار می کند.

مکانیسم کنترلی دیگر سلول های هیپوفیز قدامی، فیدبک منفی است. که از سوی هورمون های اندام هدف بر ترشح فاکتورهای هیپوتالاموسی مربوطه و ترشح هورمونی سلول های هیپوفیزی مربوطه اعمال می شود.

نوروهیپوفیز

نوروهیپوفیز شامل بخش عصبی و ساقه اینفاندیبولار است. بخش عصبی برخلاف آدنوهیپوفیز فاقد سلول های ترشحی برای ترشح دو هورمون مربوط به خود است. این بخش از بافت عصبی تشکیل شده است و حاوی 100000 آکسون بدون میلین است که مربوط به نورون های بزرگ ترشحی می باشند.این نورون ها در هیپوتالاموس واقع شده اند و هورمون ADH و اکسی توسین را تولید می کنند. این هورمون ها از طریق آکسون ها به بخش عصبی انتقال یافته و در اجسام ترشحی و یا اجسام هرینگ ذخیره می شوند.

هورمون ADH بر کلیه اثر کرده و جذب آب را متعادل می کند. کمبود این هورمون سبب دیابت بی مزه می شود.

اکسی توسین، انقباض عضلات صاف رحم در حین زایمان و انقباض سلول های میواپی تلیال را در آلوئول های غدد شیری، تحریک می کند.

مطالب مرتبط
تشریح مغز