غدد آدرنال ( فوق کلیه) به صورت زوج بوده و در داخل بافت چربی و در نزدیکی قطب فوقانی کلیه ها قرار دارد. این غدد ساختار های تخت به شکل هلال ماه هستند و در بزرگسالان 4 تا 6 سانتی متر طول، 1 تا 2 سانتی متر عرض، و 4 تا 6 سانتی متر ضخامت دارند. وزن دو غدد آدرنال در مجموع 8 گرم است. ولی وزن و اندازه ی این غدد بر اساس سن و وضعیت فیزیولوژیک فرد، تغییر می کند.
هر یک از این غدد، به وسیله ی کپسولی از بافت همبند متراکم احاطه شده که این کپسول، ترابکولای نازکی را به پارانشیم غده وارد می کند. هر یک از این غدد دارای دو ناحیه ی هم مرکز هستند:یک لایه محیطی زرد رنگ به نام قشر آدرنال(بخش قشری غدد فوق کلیه) و یک ناحیه ی مرکزی به رنگ قهوه ای مایل به قرمز به نام مدولای آدرنال(بخش مرکزی غدد فوق کلیه).
غده ی فوق کلیه یک غده ی اندوکرین است که فاقد ناف می باشد. شریان های فوق کلیوی فوقانی، میانی و تحتانی که از شریان های بزرگ موجود در شکم منشا می گیرند، کپسول این غده را به طور مستقل از هم سوراخ می کنند.
بخش قشری آدرنال ( بخش قشری فوق کلیه)
سلول های بخش قشری آدرنال، دارای ویژگی های سلول های مترشحه استروئید می باشند: سیتوپلاسمی اسیدوفیل مملو از قطرات لیپید، با هسته ی مرکزی
سیتوپلاسم این سلول ها لوله های فراوان به هم پیوسته از شبکه های آندوپلاسمیک صاف دارند که حاوی آنزیم های سنتز کننده ی کلسترول و تبدیل پیش هورمون استروئیدی پرگننولون به هورمون های فعال استروئیدی خاص می باشند.
هورمون های استروئیدی بر خلاف پروتئین ها در گرانول ذخیره نشده و اگزوسیتوز هم نمی شوند. چون که استروئید ها مولکول های کوچک و قابل حمل در چربی هستند و می توانند به راحتی از غشای پلاسمایی انتشار یابند.
بخش قشری غدد فوق کلیه دارای سه ناحیه ی هم مرکز می باشد:
1_ ناحیه ی گلومرولوزا(Zona glomerulosa)
مستقیما در زیر کپسول غده ی آدرنال قرار دارد و حدودا 15 درصد از حجم بخش قشری (کورتکس) را تشکیل می دهد. این ناحیه از سلول های استوانه ای یا هرمی تشکیل شده است. استروئید هایی که به وسیله ی این سلول ها ساخته می شوند مینرالوکورتیکوئید نامیده می شوند. زیرا این هورمون ها بر روی برداشت سدیم، پتاسیم و آب توسط سلول های توبول های کلیوی اثر دارند. اصلی ترین فراورده های هورمونی این سلول ها آلدسترون است که تنظیم کننده اصلی تعادل نمک بوده و محرک بازجذب سدیم در لوله های پیچیده دور در کلیه است. ترشح آلدسترون عمدتا به وسیله ی آنژیوتانسین2 تحریک می شود.
2_ ناحیه ی فاسیکولاتا (Zona faciculata)
این ناحیه 65 تا 80 درصد حجم کورتکس (قشر) را تشکیل می دهد. سلول های این ناحیه قطرات چربی متعددی در سیتوپلاسم خود دارند. این سلول ها کورتیزول ترشح می کنند. کورتیزول می تواند بسیاری از کارکرد های سیستم ایمنی را سرکوب نموده و نیز می تواند موجب به حرکت در آمدن چربی و تجزیه ی پروتئین در عضلات شود. سلول های این ناحیه هم چنین مقادیر کمی آندروژن ضعیف تولید می کنند.
3_ ناحیه ی رتیکولاریس (Zona reticularis)
داخلی ترین لایه ی کورتکس ( قشر) است و در حدود 10 درصد از حجم کورتکس را تشکیل می دهد. سلول های این ناحیه نیز کورتیزول می سازند، اما به طور عمده آندروژن های ضعیف مانند دی هیدرواپی اندرسترون ترشح می کنند که در هر دو جنس به تستسترون تبدیل می شود.
بخش مرکزی غده ی آدرنال ( بخش مرکزی غدد فوق کلیه)
سلول های پارانشیم بخش مرکزی به عنوان سلول های کرومافین شناخته می شوند. این سلول ها حاوی گرانول های ترشحی می باشند. این گرانول ها حاوی اپی نفرین یا نوراپی نفرین هستند.
سلول های کرومافین بخش مرکزی، با نورون های سمپاتیک عصب رسانی شده، که این نورون ها باعث آزاد سازی اپی نفرین و نوراپی نفرین در هنگام استرس و واکنش های احساسی شدید می شوند.
اپی نفرین باعث افزایش ضربان قلب، گشاد شدن نایژک ها و گشاد شدن شریان های مربوط به عضلات قلبی و اسکلتی می شود.
نوراپی نفرین موجب انقباض عروق دستگاه گوارش و پوست شده که جریان خون را به قلب، عضلات و مغز افزایش می دهد.
هر دوی این هورمون ها تجزیه ی گلیکوژن را تحریک می کنند که سبب بالارفتن سطح گلوکز خون می شوند.
