غدد پوست

غده ی عرق

لوله های پیچیده ای هستند که در عمق درمیس قرار گرفته اند. غدد عرق از فرورفتگی طویل اپیدرم به درون درم ایجاد می شود. دو نوع غده ی عرق وجود دارد، غده ی عرق آکرین و غده ی عرق آپوکرین.

غدد آکرین:

به طور وسیع در پوست گسترده شده اند و در پوست کف پا فراوان هستند. در یک فرد متوسط جمعا 3 میلیون غده ی عرق آکرین وجود دارد. که معادل حجم کلیه است. این غدد روزانه 10 لیتر عرق تولید می کنند.

عرق کردن پاسخ فیزیولوژی به افزایش درجه حرارت بدن در حین تمرینات بدنی یا استرس های حرارتی است. در انسان این فرایند موثرترین راه برای تنظیم درجه حرارت است.

بخش ترشحی و مجاری غدد عرق آکرین مارپیچی است و لومن کوچکی دارد. بخش ترشحی عموما کم رنگ تر از مجرا است و توسط اپیتلیوم مطبق مکعبی نامعمول پوشیده می شود که سه نوع سلول دارد.

غدد آپوکرین

انتشار غدد آپوکرین محدود به پوست نواحی زیر بغل و پرینه است. تکامل این غدد وابسته به هورمون های جنسی است، و تا زمان بلوغ، کامل و عملکردی نمی شوند. اجزای ترشحی غده ی آپوکرین، لومن بزرگتری نسبت به غدد عرق آکرین دارند. مجرای غدد آپوکرین شبیه به غدد آکرین هستند اما این مجاری به فولیکول های مو در اپیدرم باز می شوند. و احتمالا حاوی فراورده های غنی از پروتئین است. ماده ی ترشحی چسبناک آن بی بو است اما در نتیجه ی فعالیت باکتری ها بو دار می شود. فراورده های فرومونی غدد آپوکرین در بسیاری از پستانداران و احتمالا در انسان شناسایی شده است.

مجاری غده ی عرق با دو لایه سلول مکعبی خود به صورت لوله ی موج داری به اپیدرم منتهی شده. از این پس توسط کانالی از بین سلول های اپیدرم به سطح پوست باز می شوند. در مجرای گوش خارجی غدد عرق وسیعی وجود دارد به نام غدد سرومن که ماده ی واکسی به نام موم گوش از خود تراوش می کنند.

غده ی چربی (Sebaceous glands)

غدد چربی در درم بیشتر نقاط بدن به جز در پوست های ضخیم و بدون موی کف دست و پا قرار گرفته و در مجاور موها قرار داشته و مجرایشان در کنار مو باز می شود. در هر سانتی متر مربع از پوست حدود یکصد غده وجود دارد. ولی این تعداد در پوست صورت و سر به چهارصد تا نهصد عدد در سانتی متر مربع می رسد. غدد چربی، غدد، آسینار منشعب هستند. معمولا چندین منفذ آسینی به یک مجرای کوتاه باز می شوند. این مجرا اغلب در بخش فوقانی فولیکول مو تخلیه می گردد.

یک فولیکول مو و غدد چربی همراه آن را با هم یک واحد پایلوسباسه می نامند. ناحیه ی برآمده ی فولیکول یک آشیانه برای سلول های بنیادی می سازد. این سلول ها، سلول های اجدادی مرتبط با غدد چربی را می سازند. در بعضی مناطق بدون مو مانند پلک، مجاری غدد سبابه مستقیما به سطح اپیدرم باز می شوند.

سلول های متشکله ی غدد چربی به صورت چند لایه بر روی غشا پایه مدوری قرار گرفته و سیتوپلاسمشان محتوی لیپید می باشد و هسته ای کوچک دارند.

این سلول ها به طریق هلوکرین ماده ای به نام سبوم(Sebum) تراوش می نمایند. سبوم تولید شده کم کم سطح اپیدرم و ساقه ی مو را می پوشاند.

سبوم، محتوی مخلوط پیچیده ای از لیپید ها مثل تری گلیسرید ها، استر های موم، اسکوالن(Squalene)  و کلسترول است که پس از ترشح توسط آنزیم های باکتریایی تجزیه می شوند. هنگام بلوغ، ترشح غدد سبابه بیشتر می شود. عامل کنترل کننده ی اصلی ترشح این غدد، در مردان تستوسترون و در زنان، ترکیب آندروژن های تخمدان و آدرنال است.سبوم به نگهداری طبقه  ی شاخی و ساقه ی مو کمک می کند و خاصیت ضد باکتری و ضد قارچ ضعیف بر روی سطح پوست نشان می دهد.

وظایف سبوم:

پوست را چرب و روغن مالی می کند.

اثر باکتریواستاتیک دارد.

در هوای سرد، حرارت بدن را حفظ می کند.

در هوای گرم از شکاف خوردن پوست جلوگیری می نماید.

غرور جوانی، جوش های است که در هنگام بلوغ بر اثر ترشح هورمون آندروژن در صورت و گاهی در پوست سینه و پشت جوانان ظاهر می شود. فعلا معتقدند که این هورمون باعث می شود که غدد چربی با فعالیت شدید تری سلول های خود را به صورت سبوم دفع نمایند. و این سلول هایی که سریع تر از حد طبیعی دفع می شوند غالبا آلوده به میکروب شده اند. جوش های سطح پوست به صورت نقطه های برجسته و چرکی نمایان خواهند شد.