ریزوم در زیر خاک قرار داشته ودارای جوانه(bud) و برگ های فلسی شکل(scale leaf) هستند.از ریزومها ساقه های هوایی و ریشه های نا به جا(adventitious root) به وجود می اید. ریزومها فاقد کلروفیل اند.بیشتر در تک لپه ای ها دیده می شوند.ریزومها مواد غذایی مانند نشاسته را در خود ذخیره می کند.
ريشه هاي نابجا،
ريشه هايى را گويند كه از هر اندامي به جز بذر به وجود مي آيد. مثل ريشه هايي كه از قلمه ها (قلمة شمعداني) يا در قسمت هاي هوايي گياه پديدار مي گردند.
فرورفتگی های عرضی سطح ریزوم (قهوه ای رنگ اند)جای زخم فلس ها یا برگ های تحلیل رفته است که به
تدریج از سطح ان جدا شده و ریخته اند. در فاصله ی این خطوط قهوه ای رنگ ریشه های نابه جای فراوانی وجود
دارد.
ساختار داخلی ریزوم(زمین ساقه) مشابه ساختار هوایی آن بوده و مشابه ساقه تک لپه ای ها می باشد.مانند ساقه ی تک لپه ای ها دسته های چوب و آبکش روی حلقه های متعددی قرار می گیرند.در ریزوم نسبت به ساقه ی هوایی پارانشیم بیشتری دسته های آوندی را فرا می گیرد. در واقع پارانشیم های این بخش سرشار از گلوسید ها (کربوهیدرات) هستند و به ریزومها توانایی ذخیره ی مواد غذایی را می دهند. ریزوم، اسکلرانشیم ندارد.
رشد طولی در ریزوم(زمین ساقه) به دو شکل می باشد
1_مونوپودیال 2_سمپودیال
1_مونوپودیال(monopodiale):
در این ریزومها رشد طولی به وسیله ی فعالیت جوانه انتهایی ریزوم تامین می شود و ساقه ی هوایی را جوانه ی جانبی به وجود می اورد
2_سمپودیال(sympodiale):
رشد طولی به وسیله ی جوانه ی جانبی تامین می شود و ساقه ی هوایی حاصل فعالیت جوانه ی انتهایی است.
جهت رشد طولی در ریزومها به دو شکل افقی و عمودی می باشد.رشدافقی مانند ریزوم زنبق ورشدعمودی مانند بارهنگ و سنبل الطیب.
رشد طولی ریزومهای عمودی به وسیله ی بخش راسی آن صورت می گیرد و به تدریج که بر رشد طولی ریزوم به وسیله راس آن افزوده می شود،قسمت های قدیمی پایین آن پلاسیده شده و ار بین می رود
کورم
به ریزوم های عمودی کوتاه که شکل غده را دارند را پیاز های ریزومی(corm) یا پیاز توپر می گویند
مانند پیاز زعفران
در کورم(پداژه) به جز چند برگ فلسی کاغذی که اطراف آن را می پوشاند، برگ دیگری وجودندارد.
ریشه های نابجا در قاعده ساقه تشکیل می شود.بروی کروم اصلی کورم های ریزی تشکیل می شوند که بعداً برای
تکثیر می توان استفاده کرد.
از گیاهان کورم دار می توان زعفران، گلایول و سیکلامن را نام برد.
گیاهانی که دارای پیاز(blube) یا پداژه (corm) هستند،ریشه ی منقبض شونده(Contractile Root)دارند این ریشه ها گیاه را به داخل خاک می کشانند.طوری که باعث می شوند پیاز یا پداژه در حال تشکیل به اعماق خاک برده شود.
ریزوم ها(زمین ساقه) را به دو گروه ضخیم و باریک ریخت تقسیم میکنند.
ریزوم های ضخیم
مانند زنجبیل توده ای هستند و رشد طولی آنچنانی ندارند. اما
ریزوم های باریک
مانند گیاه گل برف، دارای ساقه باریک و میان گره های طولانی و رشد نامحدود دارند. این نوع ریزوم ها تولید توده نمیکنند،رشد طولی در این نوع ریزومها بر اثر فعالیت جوانه انتهایی ریزوم تامین میشود و ساقه های هوایی راجوانه های جانبی بوجود می آورند.
منبع:برای نوشتن این پست از کتاب گیاه شناسی پایه تالیف دکتر احمد قهرمان استفاده شده است.
