نخاع

در ادامه این پست با نخاع و عصب نخاعی آشنا می شویم.

• نخاع درون ستون مهره ها می باشد. در واقع هر مهره سوراخی دارد که از روی هم قرار گرفتن مهره ها این سوراخ ها تبدیل به یک لوله می شوند و نخاع را در خود جای می دهند
•  نخاع مغز را به دستگاه عصبی _ محیطی وصل می کند
• طول ستون مهره ها از طول نخاع بیشتر است.
• نخاع قسمتی از اطلاعات حسی مغز را تامین می کند.
• قسمتی از فرمان های حرکتی را به اندام ها می برد.( ماهیچه های اسکلتی و صاف)
•  هر کاری که نخاع انجام می دهد غیر ارادی است.( هر چه از مخ به سمت پایین می آییم کار ها غیر ارادی تر می شوند.)
• فردی که قطع نخاع شده، نخاع اعمال غیر ارادی مستقل از مغزش را درست انجام می دهد مثل انعکاس ها
• نورون های حرکتی _ پیکری همیشه فعال نیستند اما نورون های حرکتی خود مختار همیشه فعال اند.
• عصب دهی به غدد توسط دستگاه عصبی خود مختار صورت می گیرد.
• اعصاب نخاعی مختلط هستند.یعنی درون هر عصب نخاعی هم نورون حسی و هم نورون حرکتی وجود دارد.در نتیجه جهت حرکت پیام در اعصاب نخاعی دو طرفه است.
• اعصاب مغزی پیام های بینایی، شنوایی، بویایی، تعادلی گوش و چشایی را به مغز می برند. از سر به پایین همه ی حس ها از طریق نخاع به مغز می رسد.
• 12 جفت عصب مغزی سبب می شود ارتباط حسی و حرکتی مغز با محیط به صورت مستقیم و بدون واسطه نخاع باشد.
• 31 جفت عصب نخاعی سبب می شود اطلاعات حسی از طریق نخاع به مغز برسد و مغز دستوراتش را از طریق نخاع به اندام ها برساند.

نکات تکمیلی نخاع

• اعصاب سمپاتیک در بین یاخته های ماهیچه ای بطن ها پخش هستند و اعصاب پاراسمپاتیک به گره های شبکه ی هادی قلب متصل هستند.
• اعصاب سمپاتیک فعالیت قلب را افزایش می دهند و تحریک آن ضربان قلب و برون ده قلب را زیاد می کند.
• اعصاب سمپاتیک فعالیت دستگاه گوارش را کاهش و اعصاب پاراسمپاتیک فعالیت دستگاه گوارش را افزایش می دهند.
• اعصاب خود مختار هم در اعصاب مغزی  و هم در اعصاب نخاعی هستند. همه ی اعصاب خود مختار حرکتی هستند و نمی توانند پیامی را از محیط به مغز و نخاع برسانند.
• احساس سوختن و درد و درک آن ها با مغز می باشد ولی عقب کشیدن دست با نخاع است.
• در حالت عادی که ما دستمان را حرکت می دهیم، هم از دستور مغز و هم از دستور نخاع استفاده می کنیم. اما در مورد انعکاس فقط از دستور نخاع استفاده می کنیم. در واقع نخاع به مغز پیام می فرستد و مغز را در انجام انعکاس نخاعی آگاه می کند.

عصب نخاع:

عصب نخاعی، 124 ریشه دارد. ریشه ی پشتی و ریشه ی شکمی فقط یک نورون حسی یا حرکتی نیستند.

1. یک ریشه ی پشتی:  62 عدد _شامل نورون های حسی می باشد_ دندریت، جسم یاخته ای و آکسون نورون حسی در ریشه ی پشتی قرار دارد.
2. یک ریشه ی شکمی: 62 عدد _ شامل نورون های حرکتی می باشد _ در ریشه ی شکمی فقط آکسون نورون حرکتی دیده می شود.

نکته: کانال مرکزی نخاع در شکل 19 کتاب درسی دیده می شود. طبق این شکل همیشه بین نورون حسی و حرکتی، نورون رابط نداریم.

نکته: جسم یاخته ای نورون حسی در خارج از نخاع و در مسیر ریشه ی پشتی است و جسم یاخته ای نورون حرکتی و کل نورون رابط در ماده ی خاکستری نخاع هستند.

تشخیص ریشه ی پشتی و شکمی نخاع از روی شکل:

ریشه ی پشتی را از روی جسم یاخته ای نورون های حسی که در خارج نخاع است می توانیم تشخیص دهیم. بعد از جسم یاخته ای نورون حسی، به سمت نخاع، آکسون نورون حسی و قبل از جسم یاخته ای، دندریت نورون حسی قرار دارد.

انعکاس

پاسخ ناگهانی و غیر ارادی ماهیچه ها به محرک هاست.

انعکاس هایی که تا به اینجا در کتاب درسی خوانده ایم:

تخلیه ی مثانه، بلع، عطسه، سرفه، پلک زدن، ریزش اشک، ترشح بزاق، عقب کشیدن دست

• بسیاری از پاسخ های محافظت کننده و انعکاسی، طی انتخاب طبیعی در جمعیت انسان ها فراوان شده اند.
• انعکاس ها فقط باعث انقباض عضلات نمی شوند( عضله ی جلو بازو)، باعث شل شدن عضله نیز می شوند.
• در همه ی انعکاس ها اول یک نورون حسی پیام را به مرکز انعکاس ( مغز یا نخاع) می برد بعد یک نورون حرکتی پیام انقباض را به عضله می آورد.
• نورون های حسی و حرکتی شرکت کننده در انعکاس حتما میلین دارند.چون در انعکاس سرعت هدایت پیام عصبی خیلی مهم است.
• انعکاس ها سریع و غیر ارادی اند.
• انعکاس ها پاسخ عضلات به محرک هستند.( عضله ی صاف؛ تخلیه ی مثانه، عضله ی اسکلتی؛ عقب کشیدن دست)

نکات انعکاس عقب کشیدن دست

در این سیناپس 5 نورون دخالت دارند

1_ نورون حسی که پیام را از محل سوختن می آورد

2_ دو نورون رابط

3_ نورون حرکتی عضله ی جلوی بازو

4_ نورون حرکتی عضله ی پشت بازو

بین نورون های زیر سیناپس وجود دارد

1_ نورون حسی با دو نورون رابط  هر دو سیناپس تحریکی اند

2_ نورون رابط با نورون حرکتی عضله ی جلوی بازو سیناپس تحریکی می باشد

3_ نورون رابط با نورون حرکتی عضله ی پشت بازو  سیناپس مهاری می باشد

4_ نورون حرکتی و ماهیچه ی دو سر بازو  سیناپس تحریکی می باشد

5_ نورون حرکتی و ماهیچه ی پشت بازو  سیناپس غیر فعال می باشد

در کل انعکاس 6 سیناپس وجود دارد ؛

• 4 سیناپس تحریکی، 1 سیناپس مهاری و1سیناپس غیر فعال می باشد.
• فقط در 5 سیناپس از 6 سیناپس ناقل آزاد می شود.( در غیر فعال آزاد نمی شود)
• 4سیناپس در داخل نخاع و 2 سیناپس در خارج نخاع هستند.

نکته: پس سیناپسی و پیش سیناپسی بودن نورون ها یک امر نسبی است.

نکته: برای انقباض یک عضله ی اسکلتی لازم است یک نورون حرکتی با آن عضله سیناپس دهد و برای به استراحت در آمدن عضله هیچ اتفاقی نمی افتد.

نکته: بعضی از ماهیچه های اسکلتی زمانی که پیام ارادی به آن ها برسد، عمل ارادی انجام می دهند ولی در حالت انعکاسی همان ماهیچه ها به صورت غیر ارادی فعالیت می کنند.
نکته: بخش پیکری دستگاه عصبی محیطی همیشه فعال نیست و در صورت لزوم واراده ی فرد یا در اعمال انعکاسی فعال می شود. اما بخش خود مختار همیشه فعال است.

هیدر

• جزء مرجانیان است
• حفره ی گوارشی دارد
• گوارش برون یاخته ای و درون یاخته ای دارد
• دستگاه عصبی مرکزی و محیطی ندارد
• نورون دارد

پلاناریا

• کرم پهن آبزی
• دارای دستگاه عصبی مرکزی (یک مغز و دو طناب عصبی موازی) و محیطی(رشته ی نازک منشعب شده از طناب)
• حفره ی گوارشی دارد
• دفع مواد زائد نیتروژن دار از یاخته های سطح بدن صورت می گیرد و پروتونفریدی می باشد.

حشرات

• سر دارند
• مغز دارند
• دستگاه عصبی _ مرکزی و محیطی دارند
• تنفس نایدیسی دارند
• دستگاه گردش خون باز دارند ( قلب لوله ای، همولنف دارند _ مویرگ ندارند)
• دفع مواد زائد از طریق لوله های مالپیگی صورت می گیرد.

عکس های تکمیلی